Gazze'nin Kültürel Soykırımı

Yıkımın Boyutu ve Filistin Kimliğine Yönelik Saldırı

Gazze'deki hükümetin Medya Ofisi verilerine göre, İsrail, binlerce yıllık 325 arkeolojik ve tarihi alandan 208'ini doğrudan hedef alarak tahrip etti. Filistinliler ile uluslararası insan hakları ve kültürel miras kurumları, İsrail ordusunun sivil ve kültürel alanlara yönelik bu kasıtlı tahribatını, "Filistin halkının kültürel ve medeni kimliğini silmeye yönelik bir girişim" olarak yorumlamaktadır. Tahribatın yanı sıra, bazı nadir tarihi eserler İsrail ordusu tarafından çalınarak ülkeye kaçırılmış, bu durum yayımlanan videolarla da doğrulanmıştır.

Gazze Şeridi’nin Tarihi ve Medeni Önemi

Tel Aviv yönetiminin 2006'dan beri uyguladığı ve 8 Ekim 2023'ten bu yana ağır bombardımana maruz bıraktığı Gazze Şeridi, tarihi açıdan dünyanın en eski bölgelerinden biri kabul edilmektedir. Sırasıyla Antik Mısır, Yunan, Roma, Bizans, Kenan ve Fenike medeniyetlerine ev sahipliği yapan bölge, daha sonra İslam tarihinde Memlük ve Osmanlı gibi büyük medeniyetlerle tarihi ve kültürel mirasını zenginleştirmiştir.

Doğrudan Hedef Alınan Kadim İbadethaneler

Büyük Ömer Camisi ("Küçük Mescid-i Aksa")

Gazze'nin tarihi Eski Şehir bölgesinde yer alan ve bölgenin en eski ve en büyük camisi olan Büyük Ömer Camisi'nin tarihi, Hristiyanlık ve İslam'dan da öncesine dayanmaktadır. Yerel dinler için mabed olarak kurulan yapı, 5. yüzyılda Bizanslılar tarafından kiliseye, 7. yüzyılda ise Hz. Ömer döneminde camiye çevrildi. Tarih boyunca birçok kez yıkılıp yeniden inşa edilen caminin ünlü seyyah İbn Batuta'nın "estetik cami" olarak nitelendirdiği 1400 yıllık minaresi, İsrail bombardımanında tamamen yıkılmış ve caminin bir bölümü ağır hasar almıştır.

Aziz Porfirios Rum Ortodoks Kilisesi

Gazze’nin tarihi Zeytun Mahallesi’nde yer alan Aziz Porfirios Rum Ortodoks Kilisesi, M.S. 425 yılında inşa edilmiş olup dünyanın halen ayakta duran en eski üçüncü kilisesi olarak kabul edilir. Ekim 2023’te, sivillerin sığındığı kilise kompleksi iki kez bombalanmış, müştemilatı tamamen yıkılmış ve aralarında çocukların da bulunduğu en az 19 sivil hayatını kaybetmiştir. Saldırı sonrası Hristiyan toplumu, "Kiliseler bile artık güvende değil" diyerek uluslararası topluma müdahale çağrısında bulunmuştur.

Diğer Hasar Gören Kutsal Alanlar

Seyyid Haşim Camisi: Hz. Muhammed'in büyük dedesi Haşim bin Abdulmenaf'ın mezarının bulunduğu rivayet edilen yere yapılan cami, 7 Aralık 2023'te ağır hasar gördü.

Katib Vilayet Camisi: Tarihi Memlük dönemine uzanan ve Porphyrius Kilisesi ile aynı duvarı paylaşan cami, 17 Ekim 2023'te topçu saldırısına maruz kalarak ağır hasar aldı.

Kutsal Aile Kilisesi (Latin Manastırı): Geleneksel Katolik mimarisine sahip bu kilise, saldırılar sırasında Hıristiyanlar ve Müslümanlar için sığınak olmuş ancak bombardımanda ağır hasar görmüştür.

Ehli Baptist Kilisesi: Anglikan Kilisesi'ne bağlı bu yapı, El-Ehli Baptist Hastanesi bünyesinde yer almakta olup, 17 Ekim 2023'teki saldırıda hastane ve kilisede bulunan yaklaşık 500 kişi yaşamını yitirmiştir.

Eski Şehir ve Ekonomik Mirasın Yok Edilmesi

Gazze kent merkezinin kalbi olan Eski Şehir bölgesi (Şucaiyye, Durc, Tuffah ve Zeytun mahalleleri), soykırım boyunca İsrail tarafından kasıtlı olarak yoğun saldırılara maruz kaldı.

Antik Es-Samra Hamamı

Gazze kentinin Eski Şehir bölgesinde, inşası M.S. 14. yüzyıla uzanan tarihi Es-Samra Hamamı, İsrail'in kasıtlı saldırıları sonucu tahrip edilmiş ve böylece Gazze Şeridi’ndeki son tarihi hamam da yok edilmiştir. Hamam, Osmanlı mimarisinin muhteşem örneklerinden biri olarak kabul ediliyordu.

Paşa Sarayı

Eski Şehir'in ed-Durc Mahallesi'ndeki "Paşa Sarayı", Memlük ve Osmanlı mimarisinin bir karışımı olan ve Gazze Şeridi'nde kalan son saray örneklerinden biriydi. Saldırılar sonrası saraydan geriye sadece moloz ve bazı duvar kalıntıları kalmıştır.

Tarihi Çarşılar Enkaz Altında

Gazze ekonomisinin "atan kalbi" olan tarihi çarşılar bugün enkaza dönmüştür.

• Zaviye Çarşısı: Filistin Meydanı’ndan doğuya ilerleyen, yaşamın ve ticaretin merkezi olan bu çarşı, bombardımanlar sonucu tamamen yerle bir olmuş, dükkanlar yanmış ve yıkılmıştır.
• Kaysariyye Çarşısı (Kuyumcular Çarşısı): Temelleri Roma dönemine uzanan, Memlük döneminde kubbeli mimarisiyle Kuyumcular Çarşısı olarak bilinen bu yapı da bombardımanlar sonucu büyük yıkıma uğramış, çevresindeki tarihi yapılar kullanılamaz hale gelmiştir.

Diğer Medeni Alanlardaki Kasıtlı Tahribat

• Hızır Makamı (Saint George Manastırı): Deyr el-Belah’taki Filistin’de inşa edilen ilk Bizans dönemi manastırı olan bu yapı, İsrail saldırılarında kısmen yıkıldı.
• Gazze Arkeoloji Deposu: Farklı medeniyetlere ait binlerce eserin bulunduğu bu depo, Ocak 2023’te İsrail ordusu tarafından tahrip edilip yağmalandı.
• Anthedon Limanı: UNESCO Dünya Mirası ön listesinde yer alan, M.Ö. 800’lerde Kenanlılar tarafından kurulan bu antik liman, İsrail ordusunun kara saldırıları sırasında tamamen tahrip edildi.